Ιδιωτικοποιήσεις: Χωρίς κέρδος, κέρατα

Όπως είναι γνωστό, η Τράπεζα της Ελλάδας έχει ανοίξει ένα ξεχωριστό λογαριασμό στον οποίο προβλέπεται εντός 10ημέρου να κατατίθενται τα χρήματα από τις ιδιωτικοποιήσεις, με διακηρυγμένο στόχο, κατ’ απαίτηση της Τρόικας, τη μείωση του δημοσίου χρέους. Όταν ξεκίνησε το πανηγύρι με τα Μνημόνια, το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2009, ήταν σαφώς μικρότερο από το τωρινό, στο 130%, και οι προβλεπόμενες εισπράξεις ήταν στα 50 δις, δηλαδή θα αντιπροσώπευαν ένα ποσοστό επί του χρέους 50/300=17%, όχι και τόσο ευκαταφρόνητο.

Άλλες όμως οι βουλές της Τρόικας, άλλα τα κελεύσματα της πραγματικότητας, τέτοια, ώστε δικαίως κάποιος ν’ απορεί για τον τρόπο με τον οποίο έγιναν οι υπολογισμοί, που έβγαζαν τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις σ’ αυτό το δυσθεώρητο ύψος. Βλέποντας μόνο τον αριθμό των κρατικών επιχειρήσεων που έχουν απομείνει από τις ιδιωτικοποιήσεις των προηγούμενων δεκαετιών, ακόμα και ο πιο αδαής μπορεί να αντιληφθεί ότι ο λογαριασμός δεν έβγαινε.  

Μετά, η πραγματικότητα ανάγκασε την Τρόικα να ανακρούσει πρύμναν και να κατεβάσει το αρχικό νούμερο, των 50 δις, στα μόνο 9, τα οποία και αυτά δεν βγήκαν. Τώρα, το στοίχημα μπαίνει στα 80,000 ακίνητα του δημοσίου, για τα οποία ισχύει το «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι». Είναι τόσο μπλεγμένα, που μόνο στην επόμενη χρεοκοπία μπορούν να χρησιμεύσουν σε κάτι, κι όταν ίσως έχουν ανέβει κάπως οι τιμές. Να σκεφτείτε ότι το Ελληνικό, το επονομαζόμενο και «καλύτερο φιλέτο» της Ευρώπης, πάει να πουληθεί στα 80 ευρώ το τ.μ., ή 80,000 το στρέμμα. 

Αλλά, προς στιγμή ας υποθέσουμε ότι έχουμε ακόμα δημόσιες επιχειρήσεις στο σακί, και πως η αγορά κρατάει τις τιμές. Στην ερώτηση, αν θα μειωνότανε το χρέος, αν τις πουλούσαμε, η απάντηση είναι ένα καθαρό ΟΧΙ! 

Πού στηρίζεται αυτό το ΟΧΙ;

• Η πιο προφανής δικαιολόγηση είναι ότι οι δημόσιες επιχειρήσεις, ειδικά αν είναι μονοπωλιακές, φέρνουν έσοδα, τα οποία με την πώλησή της χάνονται από τον δημόσιο κορβανά. Κάποιος θα μπορούσε όμως να αντιτάξει ότι τα απολεσθέντα έσοδα εξισορροπούνται από, ή ακόμα καλύτερα, υστερούν ως προς το τίμημα πώλησης, το οποίο τα υπερκαλύπτει. Όπως φαίνεται όμως από τα παραδείγματα που παραθέτουν αναλύσεις δημοσιευμένες στο ευυπόληπτο think tank των Βρυξελλών, Vox, αυτό δεν ισχύει, και θα το δείξουμε αναλυτικά παρακάτω.

• Οι ιδιωτικοποιήσεις πιθανόν να ανακουφίσουν χρεωμένες χώρες που έχουν ξεμείνει προσωρινά από ρευστό. Όμως όχι αυτές που έχουν χάσει την αξιοπιστία τους, όπως η δική μας. Αντιθέτως οι ιδιωτικοποιήσεις θα βλάψουν τη χώρα, εφ’ όσον γίνονται αναγκαστικά σε εξευτελιστικές τιμές. Η τιμή πώλησης δεν μπορεί να ξεπερνά την υποτίμηση των κρατικών ομολόγων, τα οποία τώρα βρίσκονται στα πολύ κάτω τους. Το καλλίτερο που έχει να κάνει μια κυβέρνηση, αν σώνει και καλά θέλει να ιδιωτικοποιήσει, είναι να το κάνει μετά τη διευθέτηση του χρέους. Τάδε υποστηρίζει με κατηγορηματικό τρόπο ο γνωστός Daniel Gros, το αφεντικό του Vox, εδώ: http://www.voxeu.org/article/privatisation-no-salvation

• Αν το ρευστό από τις ιδιωτικοποιήσεις βοηθάει στο να πληρωθούν τα άμεσα χρέη, εν τούτοις αυξάνει τα ασφάλιστρα στα μακροπρόθεσμα, καθ΄ ότι η χώρα θα έχει ξεμείνει από εγγυήσεις σε περίπτωση χρεοκοπίας. Οι ιδιωτικοποιήσεις, κάτω από συνθήκες κατακρήμνισης της φερεγγυότητας το μόνο που κάνουν είναι να αναδιοργανώσουν τις απαιτήσεις ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες πιστωτών. 

• Όπως τονίζει ο Gros, όταν μια χώρα βρίσκεται σε κακή κατάσταση το πρώτο που σκέφτεται να κάνει είναι να ιδιωτικοποιήσει τα φυσικά μονοπώλια. Αυτό όμως δεν προσφέρει στην ανάπτυξη. Το μόνο που πετυχαίνει είναι να αυξάνει τα κέρδη των ιδιωτών. Αναφέρεται δε στην περίπτωση της Αργεντινής, η οποία έχοντας προβεί σε μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, δεν μπόρεσε να αποφύγει τη χρεοκοπία το 2001, λόγω ακριβώς διαφυγόντων εσόδων.

Ας δούμε τώρα με ένα απλό παράδειγμα του Paolo Manasse (Professor of Macroeconomics and International Economic Policy at the University of Bologna), δημοσιευμένο στο Vox, σχετικα με το γιατί οι ιδιωτικοποιήσεις δεν συμβάλουν στη μείωση του χρέους.

Έστω ότι η Ελλάδα έχει χρέος 100 μονάδες και ότι τα έσοδά της προέρχονται από δυο πηγές: τον τουρισμό με έσοδα 74 μονάδες και από τα λιμάνια με έσοδα 20. Επομένως συνολικά έσοδα: 94 μονάδες. Επειδή η χώρα έχει λιγότερα έσοδα από όσα χρωστάει, η μονάδα χρέους της θα πωλείται στη δευτερογενή αγορά κατά 94/100=0.94 μονάδες αντί μιας. Ας υποθέσουμε τότε ότι για να απαλύνει το χρέος της πουλάει το λιμάνι για 20 μονάδες, ποσό που αντιπροσωπεύει το 20% του συνολικού χρέους, και αγοράζει πίσω ένα κομμάτι χρέους, ίσο με 20/0.94=21.28 μονάδες. Τότε το χρέος της θα έχει μειωθεί κατά το ποσό αυτό και θα ισούται με 100-21.28=78.72 μονάδες. Εφ’ όσον τα έσοδα προέρχονται πλέον μόνον από τον τουρισμό, η μονάδα χρέους στη δευτερογενή θα ισούται με 74/78.72=0.94, δηλαδή το ίδιο και χωρίς την ιδιωτικοποίηση, δηλαδή θα έχει γίνει μια τρύπα στο νερό! 

Ας υποθέσουμε τώρα ότι ο ιδιώτης που θ’ αγοράσει το λιμάνι θα τρέχει την επιχείρηση με 30% μεγαλύτερη αποδοτικότητα, και ότι τα έσοδα από αυτήν δεν θα είναι 20, αλλά 26 μονάδες.  Υπό τις προϋποθέσεις αυτές, και εφ’ όσον οι αγορές κεφαλαίου παραμένουν ανταγωνιστικές, το κράτος θα μπορέσει να το πουλήσει για 26 μονάδες, οπότε το χρέος θα γίνει 74 μονάδες, ίσο δηλαδή με τα έσοδα που έχει, εν προκειμένω από τον τουρισμό. 

Το συμπέρασμα που βγαίνει από το προηγούμενο παράδειγμα είναι ότι για να μπορέσει το κράτος να εξοφλήσει το χρέος, θα πρέπει η αποδοτικότητα των δημοσίων επιχειρήσεων να είναι μικρότερη των ιδιωτικών κατά τουλάχιστον 30%. 

Πόσο ρεαλιστικό είναι όμως αυτό; Καθόλου, σύμφωνα με τα εμπειρικά στοιχεία.

Οι Megginson και Netter [1] έχοντας συγκρίνει την απόδοση 113 δημοσίων εταιριών, πριν και μετά την ιδιωτικοποίησή τους, βρήκαν ότι η απόδοση κατά μέσο όρο αυξήθηκε κατά 3%-6%, ποσοστό πολύ μικρότερο από το ελάχιστο απαιτούμενο 30% για να συμφέρει στο κρατος η πώλησή τους σε ιδιωτικά χέρια.

Eπίσης παρουσιάζονται και άλλα συγκριτικά στοιχεία, όπως οι νέες θεσεις εργασίας. Στις 39 περιπτώσεις που εξετάστηκαν, παρατηρήθηκε αύξηση των προσλήψεων κατά 1.84%, ενώ στις 66 μειώθηκαν κατά 2.14%. Όσο για τις νέες επενδύσεις, η αύξηση ήταν ανάμεσα στο 2.44% και 0.81%, ΄΄οχι ιδιαίτερα θεαματικές.

[1] Megginson, William L. and Jeffry M. Netter (2001), “From state to market: A survey of empirical studies on privatization”, Journal of Economic Literature 39(2): 321–389.

cynical