Εκπαιδεύοντας τα χρήσιμα εξαρτήματα

Οι άνθρωποι γεννιούνται αμόρφωτοι, όχι ηλίθιοι. Γίνονται ηλίθιοι με την εκπαίδευση.

Bertrand Russell

Ενώ τα περισσότερα παιδιά είναι έξυπνα, οι περισσότεροι ενήλικες είναι κουτοί. Άρα κάτι πρέπει να μην πάει καλά στην εκπαίδευση.

Αλέξανδρος Δουμάς υιός

«Είμαι εξάρτημα εγώ της μηχανής σας
κι ο γιος μου τ’ ανταλλακτικό
θα `ναι εντάξει μια ζωή στη δούλεψή σας
είναι από άριστο υλικό»

Ελένη Βιτάλη

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Κάποιες φορές αρκεί μια φράση που διαβάζεις (ή ακούς) για να παρουσιαστεί διαυγής μια σκέψη που μέχρι τότε περιπλανιόταν κατακερματισμένη στο νου σου.

Στο προηγούμενο κείμενο έγραφα για τα μαθήματα Αναπτυξιακού και Γνωσιακού Προγράμματος, στα οποία υποβάλλονταν τα «ελλειμματικά άτομα».

«Αυτό που κάναμε», γράφει ο Όλιβερ Σακς, «ήταν να τους οδηγούμε κατά μέτωπο πάνω στα όρια τους, όπως ήδη το είχαν κάνει μάταια, και συχνά μέχρι κάποιο απάνθρωπο σημείο, σε ολόκληρη τη ζωή τους. Δίναμε υπερβολική προσοχή στα ελλείμματα των ασθενών μας.»
http://sanejoker.info/2015/06/children-of-lesser-gods.html

Aυτή η αντιμετώπιση θυμίζει το σκίτσο με τη δοκιμασία των ζώων (από έναν άνθρωπο): «Για να είμαστε δίκαιοι θα διαγωνιστείτε όλοι στο ίδιο αντικείμενο: Παρακαλώ, σκαρφαλώστε στο δέντρο.»

Η Ρεβέκκα, όσο και να την πίεζαν, όσο και να την εκπαίδευαν, ποτέ δεν θα απολάμβανε το «σκαρφάλωμα», ποτέ δεν θα ήταν αρκετά καλή σ” αυτό, θα έμενε ελλειμματική.

Στο θέατρο λυτρώθηκε, ανασυγκροτήθηκε.

~~

Είναι ένα σφάλμα διαδεδομένο και πολύ συνηθισμένο στην εκπαίδευση, απ” τις πρώτες τάξεις του δημοτικού μέχρι και στο πανεπιστήμιο. Τόσο συνηθισμένο που πλέον δεν αντιλαμβανόμαστε πόσο λάθος είναι.

Τα παιδιά αντιμετωπίζονται ως αφηρημένη γενίκευση (Τα Παιδιά), όχι ως ξεχωριστές περιπτώσεις, με ειδικές ικανότητες και ανάγκες, με ταλέντα και προτιμήσεις.

Η γλώσσα και τα μαθηματικά είναι η βάση της εκπαίδευσης (όπως και των IQ test). Όποιος δεν είναι καλός σ” αυτά θεωρείται ελλειμματικός. Όμως οι μαθησιακές δυσκολίες (που ξαφνικά έγιναν μάστιγα στη χώρα μας) δεν οφείλονται στα ελλείμματα των μαθητών, αλλά στο λανθασμένο πλαίσιο εκπαίδευσης.

Όλοι οι μαθητές κρίνονται από την ικανότητα τους στο σκαρφάλωμα. Έτσι τα ψάρια, που τα καταφέρνουν υπέροχα στο κολύμπι, θεωρούνται ελλειμματικά, θεωρούν τον εαυτό τους ελλειμματικό, και μεγαλώνουν έτσι: Με το στίγμα του ηλίθιου.

Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν επενδύει στην ιδιαιτερότητα κάθε ανθρώπου. Συνήθως κάνει το αντίθετο: Τους ισοπεδώνει.

~~

Δεν είναι κάτι καινούριο.

Ο Δαρβίνος ήταν μεγαλοφυής, αλλά ακόμα κι ο πατέρας του πίστευε ότι «δεν θα καταφέρει τίποτα στη ζωή του». Τότε ο Howard Gardner δεν είχε σκεφτεί ακόμα ότι μπορεί να υπάρχουν περισσότερα είδη νοημοσύνης από ένα, όπως για παράδειγμα η Φυσιοκρατική νοημοσύνη (Naturalistic intelligence).
(9+1 είδη νοημοσύνης http://sanejoker.info/2015/01/intelligence-10.html)

Η Τεμπλ Γκράντιν μπορεί να καταλάβει πώς σκέφτονται τα ζώα, αλλά δεν μπορεί να καταλάβει τον Σαίξπηρ.
(Ο θαυμαστός αυτιστικός κόσμος της Τεμπλ Γκράντιν http://sanejoker.info/2014/01/brave-autistic-world-of-temple-grandin.html)

Ο Μάρλον Μπράντο είχε αποβληθεί από κάθε σχολείο.
(Μάρλον Μπράντο: Σύντομη βιογραφία ενός θεού http://sanejoker.info/2015/02/marlon-brando.html)

~~

Η κακή εκπαίδευση δεν αφορά μόνο στους μεγαλοφυείς. Κάθε άνθρωπος είναι καλύτερος σε κάποια θέματα, μέτριος σε άλλα και χείριστος στα τρίτα.

Συνήθως είναι καλύτερος σ” αυτό που του αρέσει να κάνει, κι επειδή εκεί αποδίδει περισσότερο, πιο εύκολα, αυξάνεται κι η επιθυμία του να συνεχίσει να το κάνει, οπότε γίνεται καλύτερος. (θετική ανατροφοδότηση – feedback)

Αν ένας άνθρωπος, ένα παιδί, βοηθηθεί να βρει αυτό που του αρέσει να κάνει και ενθαρρυνθεί να συνεχίσει, να το ενισχύσει, δεν θα γίνει μεγαλοφυής ή διάσημος ή πλούσιος, αλλά θα είναι πιο ολοκληρωμένος ως άνθρωπος -ίσως και λιγάκι πιο ευτυχισμένος.

Όμως αυτοί οι άνθρωποι, οι ολοκληρωμένοι, είναι αυτό που χρειάζεται η κοινωνία;

Στον «πολιτισμένο» κόσμο, αυτόν που μας παρουσιάζουν ως τον Καλύτερο Δυνατό, το σημαντικό είναι να είσαι χρήσιμος, να καταναλώνεις, να υπακούς, να είσαι παραγωγικός, όχι δημιουργικός.

Αυτό κάνει η εκπαίδευση: Παράγει χρήσιμα εξαρτήματα.

Η εξάρτηση δεν είναι αμφίδρομη. Οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι. Είτε πολεμούν είτε δουλεύουν ουδείς αναντικατάστατος.

Όμως δεν μπορούν να ζήσουν ούτε λεπτό έξω από τη Μηχανή, είναι εξαρτημένοι.

Πρώτα καταστρέφονται ψυχικά, αφού έχουν εκπαιδευτεί να είναι εξαρτήματα και ο αποκλεισμός τους σημαίνει κατάθλιψη, νευρώσεις, αυτοχειρία.

Έπειτα καταστρέφονται σωματικά, αφού ο μόνος τρόπος να τραφούν είναι να αγοράσουν, να έχουν χρήματα, να δουλέψουν.

Τα χρήσιμα εξαρτήματα γίνονται άχρηστα υποκείμενα.

~~

Τα παιδιά που εισέρχονται στην εκπαίδευση εγκαταλείπουν σύντομα κάθε τους όνειρο, όπως έγραφε η επιγραφή στην Κόλαση του Δάντη. Η ιδιαιτερότητα τους θάβεται κάτω από τόνους άχρηστης γνώσης κι όσοι δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις χαρακτηρίζονται ελλειμματικοί -εφ” όρου ζωής.

Η εκπαίδευση είναι, στο μεγαλύτερο μέρος, μνημειωδώς αναποτελεσματική. Συνήθως δίνουμε στους νέους κομμένα λουλούδια, όταν θα έπρεπε να τους μάθουμε να καλλιεργούν τα δικά τους φυτά. (John W. Gardner)

Όταν τελειώνουν, μετά από δώδεκα χρόνια ισοπέδωσης, σκέφτονται όλοι παρόμοια –κι απ” όλα τα sos στην ιστορία, πάντα πέφτει η μάχη των Δερβενακίων (όπως γράφει ο Τέλλος Φίλης στη συλλογή «Ενας απλός υπάλληλος βιντεοκλάμπ», εκδόσεις Εντευκτηρίου 2015)

Χρήσιμα εξαρτήματα, που γέρασαν πριν προλάβουν να επαναστατήσουν.

sanejoker