Ωδή στο shock value

Δεν ξέρω αν τις τελευταίες ώρες/μέρες το προσέξατε ή το νιώσατε στα τσάκρα σας, αλλά κάτι πολύ σπάνιο και σχεδόν πρωτόγνωρο συνέβη: η ελληνική κοινωνία είναι σοκαρισμένη. Και εδώ που τα λέμε, λογικό είναι, με το θέμα που σχεδόν μονοπωλεί την επικαιρότητα να είναι ο αποτρόπαιος θάνατος της μικρής Άννυ, θύμα από τα χέρια του πατέρα της και έρμαιο κανιβαλισμού από τα ΜΜΕ.

Η άλλοτε αμήχανη και άλλοτε έμπειρη στάση της κοινωνίας όπως αυτή προβάλλεται, μοιάζει δικαιολογημένη, ειδικά όταν έχει να κάνει με μια υπόθεση εξαφάνισης που είχε απρόσμενα φριχτό τέλος - ειδικά ύστερα από την πρόσφατη περίπτωση του Βαγγέλη Γιακουμάκη. Μόνο που η ίδια η στάση στις χειρότερες εκφάνσεις της καταντά ανισόρροπη και σχεδόν κάλπικη, στηριζόμενη πάνω σε λάθος σημεία, χάνοντας λεπτές ισορροπίες και εν μέρει διαστρεβλώνοντας (αν όχι καταστρέφοντας) κάθε ηθικό δίδαγμα που επρόκειτο να μας δώσει η εκάστοτε αποτρόπαιη είδηση.


(Σαν μια μίνι ανασκόπηση της είδησης μέχρι τη στιγμή που γράφτηκε αυτή η πρόταση, η Άννυ εξαφανίστηκε δίχως ίχνος πίσω με τη νεαρή μητέρα της να κάνει έκκληση σε θεούς (Χαμόγελο του Παιδιού) και δαίμονες (Νικολούλη) για βοήθεια, όπου από εκείνο το σημείο άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι με τις αντιφάσεις της καταγγέλλουσας, συνυπολογίζοντας και την ξαφνική εμφάνιση του βιολογικού πατέρα της μικρής να αρχίζουν να δίνουν μια σκοτεινή απόχρωση στις έρευνες. Ο κλοιός στένευε δίνοντας χώρο σε γρήγορες υποψίες και σχόλια, ως που μέσω ενός τρίτου, φίλου του ζευγαριού, μια περιγραφή του πατέρα για την κατάληξη της Άννυ φώτισε το δρόμο μέχρι περίπου το τέλος του μυστηρίου.)

Φυσικά, παρόλα τα φρέσκα και κακά μαντάτα, δεν έλειψαν ενδελεχείς αναλύσεις γεμάτες σοκ και τρόμο από αρμόδιους και αναρμόδιους, σχετικούς και άσχετους, φωτεινούς παντογνώστες και κουτσές Μαρίες. “Καλά” θα πει κάποιος “πού το βρίσκεις το περίεργο;” και σαν εμετικά ρεαλιστής θα συμφωνήσω, μα ο προβληματισμός μου δεν περιέχεται σε ένα τόσο γενικό πλαίσιο. Τα media έχουν έναν συγκεκριμένο τρόπο που λειτουργούν, καλό ή κακό, και για να μπω στην προσπάθεια να τον κριτικάρω, χωρίς να μπορώ να εισχωρήσω στον οργανισμό του ή να τον αλλάξω, είναι μάταιο. Η ειδικότερη ένστασή μου έγκειται αλλού. Λίγες ακόμα ώρες από τη μασημένη ομολογία του πατέρα της Άννυ και τη γνωστοποίησή της στο κοινό, είχε ακουστεί, γραφτεί ή εννοηθεί ότι ο πατέρας φέρεται να κακοποιούσε τη μικρή, με τους γείτονες να μπορούν να ακούν τις φωνές. Και αυτό το μάθαμε αργότερα, από στόματα που άνοιξαν πολύ αργά πλέον.

Φαινομενικά και αρκετά μπακαλίστικα θα μπορούσε κανείς να συσχετίσει την περίπτωση της Άννυ με εκείνη του Βαγγέλη ή ακόμα και του μικρού Άλεξ, με το κοινό σημείο σε όλες αυτές να βρίσκεται σχεδόν κάτω από τη μύτη μας, είτε το προσπερνάμε επιμελώς, είτε το εκθειάζουμε με μια προκλητική αυθάδεια σαν τον υποφαινόμενο. Το σημείο τομής είναι ένα με τα παράγωγά του. Όλοι ήξεραν, όλοι σιωπούσαν, όλοι έκλειναν μάτια και αυτιά για τους λόγους τους. Κι όσο προσπαθώ να βρω λίγη κατανόηση ή ενσυναίσθηση για εκείνους/εσάς/εμάς, άλλο τόσο τα παρατάω, προσπαθώντας έτσι να ξεπλύνω τις ενοχές από πάνω μου. Αλλά και πάλι, δεν είναι (μόνο) αυτός ο λόγος που έκατσα να σκεφτώ τόσα πολλά αυτονόητα, θα είναι κάτι παραπάνω.

Δεν τρέφω αυταπάτες. Η κοινή μας γνώμη (αν υπάρχει κάτι τέτοιο) είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση που περιέχει στα γνωρίσματά της την αντίφαση του πολιτισμένου βάρβαρου. Συνυπάρχουμε σε μια λεπτή αρμονία που φροντίζουμε να διαταράσσουμε που και που για να μην πλήττουμε παρατηρώντας τον εαυτό μας. Βρίσκουμε την ελληνική κοινωνία εμποτισμένη στη μνησικακία, τον μικροαστισμό και την υποκρισία - και συνεχίζουμε να την διαιωνίζουμε μέχρι αυτή τη στιγμή, αρνούμενοι να εξελιχθούμε πέρα από αυτό το στάδιο. Η κοινωνία ούτε ενεργεί ούτε προσπαθεί να κατανοήσει, μόνο περιμένει να λιμοκτονήσουν οι εχθροί της μέσα στο οχυρό για να το λεηλατήσουν ανενόχλητοι αργότερα.



Και κάποιος θα ορκιζόταν ότι έχουν στηθεί χιλιάδες, εκατομμύρια μονομελή λαϊκά δικαστήρια ανά την χώρα που διψούν για αίμα, αυτοδικία και εκδίκηση ενώ επικαλούνται επαναφορές της θανατικής ποινής και άτυπους κανόνες των φυλακισμένων ώστε η τιμωρία να είναι παραδειγματική. Οι ίδιοι πολιτισμένοι άνθρωποι που σοκάρονταν με τις σφαγές από την ISIS πλέον μιλούν ανοιχτά για εκτελέσεις και βασανιστήρια, γιατί ο σκοπός εδώ φαίνεται να αγιάζει τα μέσα μια χαρά.

Οι ίδιοι άνθρωποι που θα μπορούσαν να είναι σε θέση να αποτρέψουν τέτοιες εκβάσεις μιλώντας ή πράττοντας εκ των προτέρων, κουνούν προκλητικά το δάχτυλο για πράξεις που η ηθικά εγκληματική απραξία τους βοήθησε να αρχίσει η τελευταία πράξη της εκάστοτε τραγωδίας. Υποστηρίζουν πως ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσουμε έναν τρελό είναι να γίνουμε κι εμείς και πως το οφθαλμόν αντί οφθαλμού ισχύει παντού και πάντα. Ξεστομίζουν βούρκους από λέξεις και χρεώνουν τους υπαίτιους τα πάντα, ακόμα και για την καταγωγή τους αν είναι μετανάστες, τον εθισμό τους αν είναι (πρώην) χρήστες, τα δικαιώματα που είχε ή δεν είχε δώσει στη γειτονιά για να τον σχολιάζουν και άλλα - απλά για να εκλογικέψουν το συμβάν με τόση υποκειμενικότητα, εμπάθεια και θυμό που τους κάνουν να φαίνονται ενοχικοί. Είναι όμως;

Κόμμον Άλεξ