Η Ορνιθολογία του Τσάρλι Πάρκερ

Trumpeter Dizzy Gillespie writes a phrase of «Be-Bop» music on the blackboard in New York, May 1, 1947. (AP Photo)

«Είναι απλώς μουσική. Προσπαθώ να παίζω καθαρά και να βρίσκω τις σωστές νότες.»
Τσάρλι Πάρκερ, 1949

~~~~~~~~~~~~~~~

Διάβασα για πρώτη φορά τη μουσική του Τσάρλι Πάρκερ στα μυθιστορήματα του Κέρουακ. Ο μπήτνικ συγγραφέας εμπνεύστηκε το ντελιριακό ρυθμό της γραφής του («this is not writing, this is typing», έλεγε ο Καπότε) στα καταγώγια της Νέας Υόρκης.

Εκεί, με το σαξόφωνο ν” ακουμπάει στην κοιλιά και τη θολούρα της πρέζας στο βλέμμα, ενώ κοιτούσε κάπου, πίσω απ” τα κεφάλια του κόσμου, και τα δάκτυλα πατούσαν τα πλήκτρα του σαξόφωνου πιο γρήγορα απ” όσο βλέπει το μάτι, εκεί στεκόταν ο άνθρωπος που πρωταγωνίστησε στη δεύτερη μεγάλη επανάσταση της τζαζ -την πρώτη την είχε κάνει ο Λούις Άμστρονγκ.

Ήταν ο Τσάρλι Πάρκερ ή το Πουλί (Bird ή Yardbird), ο άνθρωπος που μπορούσε να φυσήξει πιο γρήγορα απ” τη σκιά του.

~~{}~~

Το παρατσούκλι του δεν είχε να κάνει με το παίξιμο του. Κάποια μέρα, αφηγείται ένας μουσικός, ενώ βρίσκονταν σε περιοδεία με τ” αυτοκίνητο, πατήσαν ένα κοτόπουλο. Ο Τσάρλι τους ανάγκασε να γυρίσουν πίσω για να πάρουν το yardbird.

Σαν έφτασαν στο ξενοδοχείο το έδωσαν στο μάγειρα κι εκείνος το τηγάνισε και τους το σέρβιρε. Έτσι του βγήκε τ” όνομα.

~~{}~~

Ο Τσάρλι γεννήθηκε το 1920 στο Κάνσας Σίτι, που τότε ήταν η πρωτεύουσα της τζαζ. Στην περιοχή των μαύρων υπήρχαν πάνω από πενήντα καμπαρέ που έμεναν όλη μέρα και νύχτα ανοιχτα, ενώ τα τζαμ σέσιον ήταν μαραθώνια, με τους μουσικούς να εναλλάσσονται όταν κάποιος κουραζόταν τόσο που δεν μπορούσε πια να κουνήσει τα χείλη του.

Δεν ήταν παιδί θαύμα. Έπιασε σαξόφωνο για πρώτη φορά στα δεκατέσσερα, στην μπάντα του σχολείου. Κανένα απ” τα δύο ωδεία του Κάνσας δεν τον δέχτηκε, γιατί ήταν μαύρος (και όπως ξέρουν όλοι, οι μαύροι δεν είναι καλοί στη μουσική).

Έπαιξε για ένα χρόνο μόνος και μετά χώθηκε στα καμπαρέ, ως ημιεπαγγελματίας. Αλλά δεν ενθουσίασε το κοινό ούτε τους μουσικούς.

Σε κάποια εμφάνιση ο ντράμερ Τζο Τζόουνς περίμενε τον μικρό ν” αρχίσει να παίζει σόλο, ξεβίδωσε το πιατίνι και το πέταξε στη σκηνή (όχι, δεν του το πέταξε στο κεφάλι, όπως αναφέρουν στην ταινία Whiplash, για δραματικούς λόγους προφανώς).

Η παράσταση σταμάτησε, ο Τσάρλι μάζεψε το σαξόφωνο του κι έφυγε.

~~{}~~

Πέρασε τρεις μήνες στην εξοχή μελετώντας κι όταν γύρισε τον βοήθησε ένας κιθαρίστας να καταλάβει τις αλλαγές των συγχορδιών. Ξεκίνησε να παίζει με μια άλλη μπάντα, κι ενώ δεν ήταν ακόμα το Πουλί, τουλάχιστον δεν του πετούσαν πιατίνια, είναι μια αρχή κι αυτό.

Μέσα στα καταγώγια ο Τσάρλι, μόλις δεκαπέντε χρονών, πήρε για πρώτη φορά ηρωίνη. Έκανε πολλές προσπάθειες στην υπόλοιπη ζωή του για να ξεκόψει. Τα κατάφερε πολλές φορές. Και πάντα επέστρεφε.

Ο μύθος του χτίστηκε γύρω απ” τον αυτοκαταστροφικό του χαρακτήρα. Ηρωίνη και τεράστιες ποσότητες αλκοόλ. Εκείνος απέτρεπε τους νεαρούς μουσικούς, που τον είχαν ως ίνδαλμα. «Δεν με βοηθάει να παίζω μουσική», τους έλεγε.

~~{}~~

Δεκαοκτώ χρονών βρέθηκε στην Νέα Υόρκη κι η μόνη του αποσκευή ήταν το σαξόφωνο του. Μόλις έφτασε μπήκε στο Club 65 και ζήτησε απ” την ορχήστρα να τον αφήσουν να παίξει μαζί τους.

Θυμάται ο τραγουδιστής Μπίλι Έκσταϊν, που βρισκόταν πάνω στη σκηνή:

«Ήταν ο πιο κουρελής τύπος που μπορούσες να φανταστείς. Αυτός λοιπόν ο τύπος σηκώνεται και σας λέω φύσαγε λες κι ήθελε να σπάσει κείνο τ” όργανο. Φύσαγε τόσο γρήγορα που στο τέλος όλοι στο μαγαζί αναστατώθηκαν.»

~~

Ένα χρόνο μετά, το 1939, μέσα σ” ένα ταξί, ο Πάρκερ είχε μια αναλαμπή.

«Είχα βαρεθεί», λέει ο ίδιος, «τις παλιές στερεότυπες αρμονικές διαδοχές και σκεφτόμουν ότι θα υπήρχε κάτι άλλο. Μερικές φορές μπορούσα να τ” ακούσω στο κεφάλι μου, αλλά δεν μπορούσα να το παίξω. Λοιπόν, εκείνη τη νύχτα ανακάλυψα ότι με το να χρησιμοποιώ σαν μελωδία τα υψηλότερα διαστήματα μιας συγχορδίας και υποστηρίζοντας τα με τις κατάλληλες αρμονίες, μπορούσα επιτέλους να παίξω αυτό που άκουγα μόνο στο μυαλό μου.»

Έτσι γεννήθηκε η μπήμποπ, η καταιγιστική τζαζ που θύμιζε μόνο την ατονική μουσική του Σένμπεργκ ή εκείνη του Στραβίνσκι. Μάλιστα κάποιος είχε ρωτήσει τον άλλο μεγάλο της μπήμποπ, τον Γκιλέσπι, αν είχαν ακούσει Στραβίνσκι.

«Ο μόνος Στραβίνσκι που ξέρω είναι ένας Πολωνός μπακάλης στη γειτονιά μου», είχε πει εκείνος.

~~{}~~

Η νέα τζαζ ήταν τόσο επαναστατική που η παλιά φρουρά της αντιτάχτηκε. Όλοι οι επώνυμοι μουσικοί, με εξαίρεση τον Ντιουκ Έλλινγκτον, κατάλαβαν ότι αν η μπήμποπ επικρατούσε θα έπρεπε ν” αλλάξουν κι εκείνοι.

Λίγοι μουσικοκριτικοί την αποδέχτηκαν. Η μπήποπ «αντιμετώπισε πολύ πιο εχθρική στάση απ” όσο οποιαδήποτε άλλη καινούρια εξέλιξη στην τζαζ, πριν ή μετά απ” αυτήν».

Δεν ήταν «μουσική για τις μάζες». Την άκουγαν οι μπήτνικ και οι χίπστερ (ο όρος τότε δεν είχε καμία σχέση με τον σημερινό). Την άκουγαν οι λευκοί φοιτητές. Την άκουγαν οι μουσικοί. Την άκουγαν οι Ευρωπαίοι.

~~{}~~

Μετά τον πόλεμο ο Πάρκερ είχε ήδη θεοποιηθεί απ” τους άλλους μουσικούς.

«Η τεχνική του ήταν απλώς τέλεια -λες και είχε σπουδάσει χρόνια. Μου φαίνεται απίστευτο ότι είναι το μοναδικό πρόσωπο της τζαζ που επηρέασε ολόκληρο τον κόσμο της. Κάθε κομμάτι της.»

Ο Πάρκερ αλώνιζε στην Αμερική προσφέροντας τη νέα μουσική. Ο Ντίζι Γκιλέσπι ήταν μαζί του, εκείνος πιο συγκροτημένος. Ο πιτσιρικάς Μάιλς Ντέιβις μάθαινε δίπλα στο Πουλί.

Όμως όλα του τα χρήματα τα ξόδευε στην ηρωίνη. Συχνά αποκοιμιόταν στη μέση μιας παράστασης ή αργούσε ώρες για τις ηχογραφήσεις.

~~

Το 1946, μετά από μια αποτυχημένη ηχογράφηση έβαλε φωτιά στο ξενοδοχείο όπου έμενε. Συνελήφθη, έφαγε ξύλο απ” την αστυνομία και κατέληξε στο δημόσιο ψυχιατρείο του Καμαρίλο, όπου έμεινε έξι μήνες.

Βγήκε καθαρός, αλλά έπινε ωκεανούς από αλκοόλ. Όταν δεν αποκοιμιόταν στο μπάνιο ηχογραφούσε. Απ” το ’47 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 48 ηχογράφησε τριάντα κομμάτια, που θεωρούνται ό,τι καλύτερο έχει γραφτεί στη μπήμποπ -και γενικά στην τζαζ.

Όμως «όπου κι αν πηγαίναμε, οι διακινητές ντρόγκας ήταν από πίσω μας… Ξέρω πού θα βρεις καλό πράμα, έλεγαν, κι ο Μπερντ έτρεχε να τους βρει».

~~{}~~

Ο Τσάρλι Πάρκερ έπαιξε τη μουσική του σ” όλη την Αμερική -και στην Ευρώπη. Παντρεύτηκε τέσσερις φορές και είχε αδυναμία στις λευκές γυναίκες -σκάνδαλο μεγάλο για τις ΗΠΑ.

Πέθανε σε ηλικία 33 ετών (πιο νέος κι απ” τον Μότσαρτ), μέσα στο δωμάτιο της βαρόνης Πανόνικα ντε Κενιγκσβάρτερ – Ρότσιλντ, της γνωστής οικογένειας των Ρότσιλντ, κι αυτό ήταν επίσης σκάνδαλο.

Το πτώμα έφτασε στο νοσοκομείο πέντε ώρες μετά το θάνατο του με το σημείωμα: Τζον Πάρκερ, πενήντα τριών χρονών.

Ο θάνατος οφειλόταν σε πνευμονία και έλκος, αλλά ο ιατροδικαστής που έκανε την νεκροψία βρήκε τα εσωτερικά του όργανα κατεστραμμένα απ” τις καταχρήσεις.

Το ίδιο βράδυ το Γκρίνουιτς Βίλατζ γέμισε με γκράφιτι: «Bird lives!»

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

Πολλά βιβλία γράφτηκαν γι” αυτόν, όπως το «Charlie Parker», εκδόσεις Εξάντας, απ” όπου άντλησα υλικό.

Ο Κλιντ Ίστγουντ σκηνοθέτησε την ταινία «Bird», με τον Φόρεστ Γουίτακερ στον ρόλο του Πάρκερ.

Το πιο σημαντικό ήταν η μουσική του.

«Με σύστησε στον Μπερντ κι όταν τον πρωτάκουσα να παίζει δεν το πίστευα, γιατί έκανε κάτι τόσο διαφορετικό απ” ό,τι έκαναν όλοι οι άλλοι και ήταν ολοφάνερο ότι το στυλ του θα έστρεφε τα πράγματα σε άλλη κατεύθυνση.»

sanejoker